Inleiding
De psycholoog draagt sinds de jaren 1960 onmiskenbaar bij aan de kwaliteit van de gezondheidszorg in de Nederlandse ziekenhuizen. Dat is niet alleen de verdienste van de beroepsgroep zelf, maar werd mede mogelijk doordat medisch specialisten aangaven behoefte te hebben aan psychologische expertise. Het besef groeide dat psychische factoren en een lichamelijk ziekteproces elkaar beïnvloeden (Bierkens, 1994). Dit besef is weer terug te voeren op het verzet van artsen en psychiaters tegen een puur materialistische visie op lichamelijkheid (Dehue, 1990). Zo kreeg de psycholoog toegang tot het ziekenhuis en betrad als gedragswetenschapper, met kennis van gezondheidsproblemen, de medische wereld. Het vergde diplomatie en psychologisch inzicht om een plek te verwerven in het bestaande medische bolwerk. In 2003 publiceerde de sectie1 Psychologen in Algemene en Academische Ziekenhuizen van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP-PAZ) het zeer lezenswaardige boekje van Doortje Veltman dat uitgebreid verslag doet van de begintijd waarin psychologen zich vestigden in een medische werkomgeving.
In het begin bestond de beroepsgroep uit een kleine groep pioniers (De Vries, 1999). In 2002 telde de beroepsgroep ongeveer driehonderd tot vijfhonderd collega’s – de schattingen lopen uiteen. Deze getallen zijn inmiddels gestegen naar achthonderd tot duizend (Capaciteitsorgaan, 2023).
De positie van psychologen in het ziekenhuis is nog altijd bijzonder, omdat zij met hun expertise een niet-medisch specialisme vertegenwoordigen. Zo is het in tijden van schaarste nog altijd noodzakelijk om de toegevoegde waarde van de psycholoog in het ziekenhuis te bewijzen. Aan de andere kant zijn de psychologen in het ziekenhuis steeds meer ingebed geraakt en is hun rol in een multidisciplinair samenwerkingsverband steeds vanzelfsprekender geworden.
In wat volgt wordt beschreven hoe de praktijk van de psycholoog in het ziekenhuis in Nederland er in 2023 uitziet. Aan bod komen de identiteit, de opleidingsachtergrond van de psycholoog in het ziekenhuis en de manier waarop de psychologen in het ziekenhuis georganiseerd zijn en samenwerken.